Zaopatrzenie ortopedyczne

kasii

Zapobieganie nawrotowi wadliwego końsko-szpotawego ustawienia stopy jest nie mniej ważne niż samo leczenie. Nawet całkowite zniesienie zniekształcenia wszystkich elementów SKS może nie uchronić przed nawrotem, jeśli nie zastosujemy odpowiedniego zabezpieczenia ortopedycznego. Zwykły but nieortopedyczny zbudowany jest na prawidłową stopę. Przedni odcinek buta ustawiony jest w przywiedzeniu. Na wysokości sklepienia podłużnego, podeszwa buta jest przewężona. We wnętrzu buta w tym, że miejscu po stronie przyśrodkowej podeszwa jest uniesiona.

Pierwsze zaopatrzenie ortopedyczne do doleczania SKS stanowiły wkładki z trójpunktowym podparciem podtrzymujące stopę. Wykonane one były z metalu i nie należały do najwygodniejszych. Wkładki te nie mogły być używane w zwykłym bucie, gdyż na skutek kolizji kształtów mimo podwyższonego ich zewnętrznego brzegu ustawiały się w szkodliwej do leczenia stopy supinacji. Stosowanie metalowych wkładek wymagało zwykle użycia obuwia zwykłego większego o 2-3 numery. Stopy zaopatrzone w zbyt duże obuwie ustawiają sie przy chodzeniu w rotacji najczęściej wewnętrznej, do której wykazują tendencje. Wypływa z tego wniosek, że aby zastosować ze skutkiem metalową wkładkę należało dobrać odpowiednie obuwie na miarę pobrane na stopę zaopatrzoną we wkładkę.

Pierwsze buty ortopedyczne specjalne dla stopy końsko-szpotawej wykonywane były na podstawie tzw. prostej i płaskiej formy szewskiej. Forma prosta charakteryzuje się ustawieniem osi przedniego odcinka formy w przedłużeniu osi części odpowiadającej stepowi. Płaskość formy polega na braku wcięcia na wysokości odpowiadającej sklepieniu podłużnemu, a także na mniejszej różnicy podeszwowej powierzchni formy odpowiadających obcasowi i przedniej części podeszwy. Zabezpieczenie przed nawrotem przywiedzenia przedniego odcinka stopy uzyskano przez kształt podeszwy buta. Oś przednia odcinka podeszwy buta zbudowana była w przedłużeniu osi podeszwy odpowiadającej przedniemu odcinkowi stopy i była zależna od stopnia osiąganej korekcji. Zmienny kąt ustawienia uzyskano przez nabicie części formy odpowiadającej przedniemu odcinkowi stopy po stronie bocznej. Obrys stopy w czasie pobierania miary wykonywany był przy pełnej osiągalnej korekcji przywiedzenia przedniego odcinka stopy. Dla pewniejszego zabezpieczenia ustawienia przedniego odcinka stopy zastosowano przedłużenie sztywnego czubka buta ku tyłowi po stronie przyśrodkowej. Przedłużenie sztywnego czubka obejmowało paluch jedynie na wysokości stawu śródstępno - palcowego I. Rozleglejsze ujecie przez sztywny czubek palucha i główki pierwszej kości śródstopia wzmacniało wprawdzie korekcyjne działanie buta, ale jednocześnie było niekorzystne, ponieważ zmniejszało elastyczność podeszwy na wysokości stawów śródstopno - palcowych. Usztywnienie tej części buta prowadziło do przekolebywania obutej stopy w rotacji wewnętrznej lub zewnętrznej, co zaburza mechanikę chodu i stopa ustawiała się w niekorzystnej pozycji. Drugim punktem przyłożenia siły przeciwdziałającej przywiedzeniu przedniego odcinka stopy była przyśrodkowa powierzchnia pięty. Trzeci punkt stanowiła boczna krawędź stępu wraz z guzowatością kości sześciennej. Oba ostatnio wymienione punkty objęte były zapiętkiem przedłużonym ku przodowi po stronie bocznej. But działał pronacyjnie przez ustawienie bocznej części podeszwy. Dla dalszego zabezpieczenia stopy przed ustawieniem szpotawym można było zwiększyć ramę dzwigni korygującej szpotawe ustawienie stopy przez wysuniecie na zewnątrz bocznego brzegu buta oraz stosować tzw. obrócony obcas Thomasa tzn. przedłużony po stronie bocznej. Obcas można było dodatkowo " wypuścić" po stronie bocznej. "Wypuszczenie" polegało na tym, że obcas był szerszy przy swej podstawie niż przy cholewce buta. Celem zapobieżenia końskiemu ustawieniu stopy w bucie stosowano obcasy zaledwie kilkumilimetrowej grubości. Obcas taki miał tylko wyrównać pod piętą półokrągły profil podeszwy w płaszczyźnie czołowej i zwiększyć stabilność buta. Opisane buty wykonywano ze sznurowanymi cholewkami.1

Obecnie buty ortopedyczne wykonywane są na formie prostej (symetrycznej) lub odwiedzeniowej (z różnymi kątami odwiedzenia części środkowej i przedniej stopy) z tójpunktowym podparciem (usztywnieniem przyśrodkowym pięty i głowy pierwszej kości śródstopia oraz bocznym w okolicy kości sześciennej), wzmocnieniem (usztywnieniem) "gorsetowym" tylnej części cholewki z bocznym pionowaniem jej do kąta prostego oraz paskiem dociągowym (przebieg skośny pod kątem 45 stopni w stosunku do podstawy obcasa), wprowadzającym piętę do zapiętka i utrzymującym ją w tym położeniu. Pasek dociągowy grzbietowy sugeruje się przy znacznym wydrążeniu stopy - choć daje to efekt ciasnej cholewki sprzyjający powstawaniu późniejszych deformacji wtórnych. Usztywnienia często przyjmują formę wydłużenia ku tyłowi - przyśrodkowo podnoska(lub wzmocnienia cholewki w okolicy głowy palucha) oraz wydłużenia zakładki (zapiętka) bocznie ku przodowi do podstawy piątej kości śródstopia. Kostki są pomijane przy usztywnieniach lub odciążane przez modelowanie. Obcas winien być wysunięty zewnętrznie (czasami wręcz odstawiony poza granice cholewki) i wydłużony ku przodowi bocznie (odwrócony obcas Thomasa), ustawiony skośnie (poszerzenie podstawy celem wzmocnienia korekcji) i uniesiony zewnętrznie tak wysoko, aby nie dochodziło do ponownego ustawienia szpotawego. Pronacyjne, bierne ustawienie stopy podczas jej obciążania może być rozłożone na obcas i wkładkę. Sznurowanie jest zazwyczaj przedłużane ku noskowi dla kontroli ułożenia palców lub ułatwienia wprowadzenia stopy do buta. Cholewka tych butów często jest podwyższana znacznie ponad poziom kostek. Korekcje stosowane wewnątrz buta można wyjmować dla ewentualnej ich modyfikacji podczas toku leczenia.2

Aby buty ortopedyczne spełniały swoje podtrzymująco - korekcyjne zadanie należy pamiętać, że mimo wzmocnień buty te ulegają zniszczeniu i odkształceniu pod wpływem deformacji SK-S i muszą być one wymieniane na nowe wtedy, gdy widać zmianę ich prawidłowego pierwotnego kształtu. Należy również pamiętać, że o zastosowaniu butów ortopedycznych decyduje wyłącznie ortopeda. Noszenie butów ortopedycznych bez wskazania lekarza może zaszkodzić poważnie stopom.

1) Bednarczyk Karol: Obuwie do doleczania wrodzonych stóp końsko-szpotawych u dzieci.
2) Doktor Perner, [link widoczny dla zalogowanych]